فرجام تحریم‌ها چه خواهد شد؟

وابستگی اقتصاد ایران به نفت از یک سو؛ و نیاز بسیاری از کشورها به نفت ایران از دیگر سو، در کنار ناتوانی بازار در تأمین کمبود نفت، به علاوه‌ی استراتژی غرب در کنترل سقف قیمتی، همگی مؤلفه‌هایی هستند که پیچیدگی‌های فراوانی را در بازار انرژی رقم زده.

 

تحریم اقتصادی همواره ابزار قدرتمندی برای کشورهای غربی محسوب می‌شده است ولی پس از پایان جنگ سرد، این تحریم‌ها اهمیت بیشتری یافته است. جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهای مورد تحریم پس از انقلاب اسلامی بوده است، در دسته‌‌بندی تحریم‌کنندگان جمهوری اسلامی ایران، می‌توان به سه مرجع اصلی یعنی شورای امنیت، ایالات متحده‌ی آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا اشاره کرد. تا کنون 6 قطعنامه‌ی شورای امنیت سازمان ملل به صورت مستقیم برضد ایران صادر شده که اولین آن‌ها به سال 2006م. بر می‌گردد.

 

پس از قطعنامه‌ی 1696 در سال 2006م.، قطعنامه‌های 1737 در سال 2006م.، قطعنامه‌ی 1747 در سال 2007م.، قطعنامه‌های 1803 و 1835 در سال 2008م. و قطعنامه‌ی 1929 که در سال 2010م. به تصویب رسیده است. با توجه به روند قطعنامه‌ها مشاهده می‌شود که در قطعنامه‌های اولیه تمرکز بر تعلیق تمامی فعالیت‌های هسته‌ای ایران بوده که در ادامه برخی از اشخاص و نهادها از جمله برخی از بانک‌ها، نهادهای مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی و افراد مرتبط با این سازمان‌ها تحریم شده و فعالیت و داد و ستد با آنان ممنوع می‌گردد.

 

آمریکا یکی از سردمداران مقوله‌ی تحریم بوده است و همواره تلاش نموده است که از بستر سازمان‌های بین‌المللی و نفوذ خود در این‌گونه سازمان‌ها در جهت اعمال تحریم برضد کشورهای مختلف استفاده نماید. آمریکا از سال ١٩٩٣م. تا سال ١٩٩٦م. تعداد 61 قانون و دستور اجرایی برای تحریم ٣٥ کشور جهان تصویب کرد و با توسل به ماده‌ی ٤٢ قانون فدرال راجع به تحریم دیگر کشورها، تا کنون بارها به تحریم مبادرت کرده است. به جرئت می‌توان گفت که سنگین‌ترین تحریم‌های این کشور برضد جمهوری اسلامی ایران بوده است.

 

درباره‌ی تحریم‌های اعمالی توسط آمریکا باید گفت که این تحریم‌ها، در دو قالب قانون و دستورها اجرایی[1] صادر شده‌اند؛ دستور اجرایی، فرمانی است که توسط رئیس‌جمهور صادر شده و حیطه‌ی آن مجموعه‌ی اجرایی زیر نظر رئیس‌جمهور است. در واقع این دستورها به مانند قانون نبوده که شهروندان نیز ملزم به اجرای آن باشند و محدود به حیطه‌ی اجرایی دولت می‌باشد. با توجه به جدول (1)، عموم تحریم‌های انجام گرفته توسط آمریکا در حوزه‌ی مسائل اقتصادی بوده است، به ویژه در طی سال‌های اخیر بر تعداد و فشار این گونه تحریم‌ها افزوده شده است.

 

 

جدول1: تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا برضد جمهوری اسلامی ایران

(برگرفته از مؤسسه‌ی تدبیر اقتصاد، 1387)

 

تاریخ	دلایل اعمال تحریم	ماهیت تحریم
1979تا 1981	تسخیر لانه‌ی جاسوسی توسط دانشجویان	توقیف تمامی اموال و منافع ایران در آمریکا عدم تحویل تجهیزات خریداری شده از آمریکا
1983 تا 1987	انفجار مقر نظامیان آمریکا در بیروت (1983م.) ادعای آمریکا مبنی بر حمایت ایران از تروریسم بین‌المللی	ممنوعیت اعطای وام و هرگونه تسهیلات به ایران، ممنوعیت واردات تجهیزات و قطعات یدکی،تحریم واردات نفت ایران توسط آمریکا
1989 تا 1991	ادعای آمریکا مبنی بر دستیابی ایران به مواد لازم برای تولید سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیکی	تحریم تجهیزات و مواد مرتبط با تولید سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیکی
اکتبر 1992	دستیابی ایران به فن‌آوری کاربرد سلاح‌های نظامی	تحریم صادرات کالاهای دومنظوره به ایران و لغو قرارداد کونکو
مه 1993	منافع آمریکا در خلیج فارس	استراتژی مهار دوجانبه‌ی ایران و عراق
مه 1995	مخالفت ایران با برقراری صلح خاورمیانه، حمایت از تروریسم و تلاش برای کسب سلاح‌های کشتار جمعی	اعمال تحریم‌های جامع در تمامی زمینه‌های بازرگانی و سرمایه‌گذاری
اوت 1996	حمایت و تأمین مالی تروریسم و سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی در ایران	قانون ILSA، ممنوعیت سرمایه‌گذاری بیش از 40 میلیون دلار در صنایع نفت و گاز ایران توسط تمامی کشورها و شرکت‌ها
اوت 2001	تشدید روابط خصمانه با روی کار آمدن بوش پسر	تمدید تحریم‌های قانون ILSA
ژانویه 2002	اتهام پناه دادن به تروریست‌ها	معرفی ایران به عنوان محور شرارت
فوریه 2004	انتخاب نمایندگان اصول‌گرا در مجلس هفتم	سخت‌تر شدن سیاست آمریکا در قبال ایران
ژانویه 2005	متهم کردن ایران به داشتن سلاح هسته‌ای	جهت‌دهی افکار جهانی به سمت ایران هسته‌ای
ژانویه 2006	تداوم متهم کردن ایران به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای	تصمیم به گزارش هسته‌ای ایران به شورای امنیت در جلسه‌ی گروه (1+5) لندن
سپتامبر 2006	حمایت از تروریسم و حزب الله لبنان	تحریم بانک صادرات
ژانویه 2007	حمایت از سلاح کشتار جمعی	تحریم بانک سپه
ژوئن 2007	تلاش برای دستیابی به سلاح کشتار جمعی	تحریم 27 تن از افراد و سازمان‌های ایرانی
اکتبر 2007	مقابله با تروریسم	تحریم نیروهای قدس سپاه و بانک ملی ایران
سپتامبر 2008	پی‌گیری برنامه‌ی هسته‌ای و تسلیحاتی ایران	تحریم معامله با کشتیرانی و هواپیمایی ایران
اکتبر 2008	پی‌گیری برنامه‌ی تسلیحاتی و هسته‌ای توسط ایران	تحریم بانک توسعه‌ی صادرات ایران
سپتامبر 2010	سوءاستفاده اساسی از حقوق انسانی توسط دولت ایران- انتخابات دوره‌ی دهم ریاست جمهوری در ایران	مسدود شدن اموال و منافع افراد تحریم شده و ممنوعیت تأمین مالی و صدور روادید برای آنان.
اواخر 2011	پیگیری برنامه‌های هسته‌ای توسط ایران	تحریم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

                                   

درباره‌ی تحریم‌های اتحادیه‌ی اروپا نیز باید گفت که این اتحادیه، به شدت تحت تأثیر آمریکا و سیاست‌های آن قرار داشته و دنباله‌روی آمریکا و شورای امنیت بوده است.

 

در قطعنامه‌های 26 جولای و 25 اکتبر سال 2010م. لیستی از تجهیزات مختلف در زمینه‌ی اکتشاف، تولید و پالایش نفت و گاز، تجهیزات تست و بازرسی، مواد اولیه‌ی مورد نیاز و نرم‌افزارهای تخصصی ارائه شده که مورد تحریم قرار گرفته‌اند و همچنین در این قطعنامه‌ها آمده است.

 

1. هیچ فرد یا شرکت اروپایی حق ندارد با ایران در مورد مسائل هسته‌ای، همکاری مالی، تکنولوژیکی، سخت‌افزاری و ... داشته باشد و در صورت مشاهده به 2 تا 4 سال حبس محکوم می‌گردد.

 

2. هیچ فرد یا شرکت اروپایی حق ندارد در هیچ حوزه‌ای از صنایع دفاعی (شامل موشکی و فضایی) با ایران همکاری داشته باشد و در صورت اثبات برخوردهای شدید به عمل خواهد آمد.

 

3. هیچ فرد یا شرکت اروپایی حق ندارد در صنایع نفت و گاز با ایران همکاری نماید و در صورت هر گونه تعامل مالی، بانکی، حقوقی، بیمه‌ای و تکنولوژیکی با این صنایع در ایران، طبق قوانین و قطعنامه‌های اتحادیه‌ی اروپا با وی برخورد خواهد شد.

 

ناگفته نماند در ژوئن 2008م. اتحادیه‌ی اروپا دارایی بیش از 40 شخص حقیقی و حقوقی که با بانک ملی ایران همکاری داشتند را مسدود کرد. ژاپن و اتحادیه‌ی اروپا نیز محدودیت‌هایی را در جهت اعطای وام به ایران اعمال کردند و ادعا کردند که از اولین روز جولای سال 2012م.، اتحادیه‌ی اروپا تحریم واردات نفت از ایران و تحریم بانک مرکزی جمهوری اسلامی را اجرا خواهد کرد که این ادعا، پیش‌دستی جمهوری اسلامی ایران در قطع فروش نفت به این کشورها را به همراه داشت.

 

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت، تحریم‌های اعمالی برضد جمهوری اسلامی ایران همواره تحت تأثیر ایالات متحده‌ی آمریکا بوده است و در یک سیر تاریخی، روند تحریم‌های اقتصادی در آن پررنگ‌تر شده است. برخی از تحریم‌های انجام گرفته در حوزه‌ی اقتصاد را می‌توان به صورت خاص در حوزه‌ی «نفت و گاز» مشاهده کرد که در ادامه به مقوله‌ی تحریم‌های نفتی جمهوری اسلامی ایران پرداخته می‌شود.

 

تحریم‌های نفتی جمهوری اسلامی ایران

 

با توجه به جایگاه ویژه‌ی صنعت نفت در اقتصاد ایران و اهمیت آن در پیشبرد دیپلماسی ایران و تضمین امنیت ملی کشور از راه توسعه‌ی همکاری‌ها و تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی، همواره مورد توجه بوده است. ضمن آنکه سهم 28 درصدی در تولید ناخالص داخلی کشور، سهم 84 درصدی از درآمد ارزی کشور، سهم بیش از 95 درصدی در تأمین انرژی اولیه‌ی مورد نیاز کشور غیرقابل انکار است. ایران با داشتن 137میلیارد بشکه ذخیره‌ی هیدروکربور مایع و همچنین 29 تریلیون مترمکعب ذخیره‌ی قابل استحصال گاز طبیعی[2]، یکی از عمده‌ترین کشورهای تأمین کننده‌ی انرژی جهان است و با توجه به عمر باقی‌مانده از ذخایر نفت و گاز کشور، این جایگاه حفظ خواهد شد.

 

همچنین موقعیت ممتاز و استثنایی ایران به لحاظ تأمین امنیت انرژی جهان، قرار گرفتن این کشور در مرکز انرژی یعنی خاورمیانه و جایگاه ژئوپولتیک ایران در محل تلاقی سه قاره‌ی آسیا، آفریقا و اروپا موجب شده است که نفت و گاز ایران از حساسیت خاصی در جهان برخوردار باشد. بزرگ‌ترین قرارداد نفتی ایران در سال 1352ه.ش. با کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های عظیم نفتی خارجی در قالب 28 شرکت نفتی آمریکایی و انگلیسی بود. فعالیت این کنسرسیوم در سال 1356ه.ش. به اوج رسید و سرمایه‌ای به میزان 20.7میلیارد دلار عاید ایران شد[3] (زهرایی، 1376: 133) و البته سرمایه و دارایی عظیمی به کنسرسیوم منتقل گردید.

 

اما با تیره شدن روابط ایران و آمریکا از سال 1357ه.ش. (1979م.) به بعد، این کشور به ضربه زدن به اقتصاد ایران از روش‌های مختلف به ویژه تحریم سرمایه‌گذاری در بخش انرژی اقدام نمود. نکته‌ی جالب توجه این است که همواره این تحریم‌ها اثرات متقابل داشته است و در بسیاری از موارد، خود کشورهای تحریم کننده نیز دچار زیان بسیار شده‌اند. مهم‌ترین تأثیر تحریم‌های آمریکا در بخش نفت و گاز، کاهش سرمایه‌گذاری برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای بوده است که با توجه به سرمایه‌بری عظیم این صنعت و نیاز فراوان به تکنولوژی‌ها و تجهیزات پیشرفته که تأمین مالی آن‌ها بسیار دشوار است، این تحریم‌ها در سال‌های ابتدایی موجبات سختی فراوانی را فراهم می‌ساخت.

 

پس از مدتی به دلیل تحریم‌های فرامنطقه‌ای آمریکا برضد ایران در سال 1996م. تأمین مالی پروژه‌های نفتی بسیار مشکل شد. این تحریم که در قالب قانون (ILSA) وضع گردید در سال 1996م. به تصویب کنگره‌ی آمریکا رسید. هدف اصلی این قانون تحریم شرکت‌های خارجی بود تا در ایران سرمایه‌گذاری نکنند.

 

بر اساس این قانون شرکت‌های آمریکایی و غیرآمریکایی از سرمایه‌گذاری سالیانه بیش از 40 میلیون دلار در صنایع نفت و گاز ایران منع شدند که در سال 1997م. این مبلغ به 20 میلیون دلار کاهش یافت (دلیری، 1383: 4) چالش‌هایی که اثر ممنوعیت سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران را بیشتر نموده است، به شرح زیر است :

 

1. سرمایه‌بری بالای صنعت نفت و گاز؛

 

2. کمبود سرمایه‌های داخلی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه؛

 

3. عمر بالای چاه‌ها و تجهیزات نفتی ایران؛

 

4. تخریب و آسیب‌دیدگی بخشی از تجهیزات در جریان جنگ تحمیلی عراق برضد ایران؛

 

5. وجود منابع مشترک نفتی و گازی ایران با کشورهای دیگر و لزوم تسریع در بهره‌برداری از آن‌ها.

 

با توجه به چالش‌های یاد شده، هر چند که در چند سال گذشته سرمایه‌گذاری‌هایی در بخش نفت و گاز ایران انجام شده ولی هزینه‌های آن‌ها بالاتر بوده است. تحریم اخیر نفتی که توسط اتحادیه‌ی اروپا انجام گرفت و طبق آن این اتحادیه ادعا کرد که از اول جولای 2012م. نفت ایران را تحریم خواهد کرد، دارای حاشیه‌ها و مباحث فراوانی بود. اولین نکته را می‌توان واکنش ایران در مقابل این تحریم دانست، ایران بلافاصله اعلام کرد که قبل از این تاریخ، فروش نفت خود را به این کشورها ممنوع خواهد کرد و همین امر موجبات تشتت جدّی در برخی از کشورهای اتحادیه‌ی اروپا را که آمادگی لازم برای این امر را نداشتند، فراهم ساخت.

 

نکته‌ی دیگر اینکه با توجه به اینکه پالایشگاه‌ها با نوع نفت خاص با API[4] مشخص، هماهنگ هستند، کشورهایی که پالایشگاه‌هایشان با (API) نفتی ایران هماهنگ می‌باشند، دچار چالش جدّی می‌گردند. پژوهشگران بسیاری به تحلیل مقوله‌ی تحریم در ایران پرداخته‌اند، شاید اظهارنظر «پل استوینس» یکی از متخصصان ارشد اقتصاد انرژی جهان درباره‌ی این تحریم جالب توجه باشد. وی در مقاله‌ای که توسط اندیشکده‌ی «چاتهام هاوس» منتشر شده است به بررسی نتایج احتمالی تحریم واردات نفت ایران توسط اتحادیه‌ی اروپا پرداخت. در گزارش این اندیشکده آمده است:

 

«اثر اولیه‌ی تحریم نفت ایران این است که کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا باید به دنبال منابعی برای جایگزینی واردات نفت خام سنگین و شور ایران باشند. جست‌وجوی منابع جایگزین باعث اصطکاک انتقالی قیمت نفت می‌شود. بنابراین قیمت نفت خام سنگین در بازارهای خلیج آتلانتیک افزایش خواهد یافت و در آسیا و اقیانوسیه، از آنجا که ایران به دنبال خروجی‌های جایگزین برای نفتی است که قبلاً به بازارهای اروپا فرستاده می‌شده، قیمت نفت کاهش خواهد یافت. تا کنون در این تحلیل فرض بر این بوده است که ایران بدون تلاش برای انتقام‌جویی، تحریم‌های اتحادیه‌ی اروپا را می‌پذیرد اما این امر بسیار محال است. گمانه‌زنی‌های فراوانی وجود دارد که پاسخ ایران به این تحریم، جلوگیری از انتقال نفت از راه تنگه‌ی هرمز خواهد بود. احتمال این امر بسیار کم است. اول اینکه اقتصاد ایران به صادرات نفت وابستگی زیادی دارد و بستن این تنگه به همان میزان به توانایی ایران برای صادرات نفت لطمه می‌زند. دوم، تلاش‌های جدّی برای بستن این تنگه در حقیقت در تصمیم‌گیری آمریکا (یا اسراییل) در مورد حمله‌ی نظامی به ایران اثرگذار خواهد بود. راهی مؤثرتر برای وارد آوردن فشار به ایران، اجبار اتحادیه‌ی اروپا توسط آمریکا جهت تحریم مبادلات مالی با ایران است. تحریم نفت به تنهایی نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.»[5]

 

همان‌گونه که در تحلیل یاد شده می‌توان مشاهده کرد، مسائل بسیاری در تحریم نفتی ایران مؤثرند، از این رو سناریوهای گوناگونی را می‌توان در این زمینه در نظر گرفت، تئوری بازی‌ها[6]می‌تواند در تحلیل اثرات تحریم نفت مؤثر باشد. مدل اولیه یکی از ساده‌ترین اشکال تئوری بازی‌ها به نام «مسئله‌ی زندانیان»[7] که مربوط به وضعیت ایران و اتحادیه‌ی اروپا در یافتن جایگزین برای بازار فروش یا خرید در شکل زیر آمده است.

 

 

شکل 1: وضعیت ایران و اتحادیه‌ی اروپا در شکلی ساده از تئوری بازی‌ها

 

		وضعیت ایران در یافتن جایگزین برای فروش نفت
		عدم یافتن جایگزین	یافتن جایگزین
وضعیت اتحادیه‌ی اروپا در یافتن جایگزین برای خرید نفت	عدم یافتن جایگزین	حالت اول	حالت دوم
	یافتن جایگزین	حالت سوم	حالت چهارم

 

 

تحلیل اولیه‌ی چهار حالت بالا:

 

حالت اول، در این حالت، با توجه به نیاز جامعه‌ی جهانی به سوخت و عدم عرضه‌ی کافی، قیمت نفت خام افزایش خواهد یافت که به ضرر اتحادیه‌ی اروپا خواهد انجامید ولی لزوماً به سود ایران نیست.

 

حالت دوم، در این حالت، ایران موفق به یافتن جایگزین برای فروش نفت خواهد شد ولی اروپا جایگزینی برای خرید نفت نخواهد داشت که در این صورت، علاوه بر اینکه قیمت نفت با توجه به کمبود عرضه در اروپا افزایش خواهد یافت و از سوی دیگر با توجه به حجم بیشتر فروش ایران، نسبت به حالت اول، سود ایران نیز بیشتر از حالت اول خواهد شد.

 

حالت سوم، در این حالت، ایران موفق به یافتن جایگزین نخواهد شد ولی اتحادیه‌ی اروپا موفق به یافتن جایگزین برای خرید نفت می‌شود، در این صورت قیمت نفت افزایش پیدا خواهد کرد و ایران با توجه به افزایش قیمت، مقداری از زیان حاصل از عدم یافتن جایگزین را با فروش با قیمت بیشتر نسبت به سایر بازارهای موجود جبران خواهد کرد و اتحادیه‌ی اروپا در این صورت نیز با قیمت بیشتری به خرید نفت خواهد پرداخت پس لزوماً به سود یا زیان هیچ از دو بازیگر نیست هرچند که از نظر سیاسی به سود اتحادیه‌ی اروپاست ولی از نظر اقتصادی به زیان اروپا خواهد بود.

 

حالت چهارم، چنین حالتی در این صورت امکان‌پذیر خواهد بود که برخی از کشورها از ظرفیت مازاد خود در تولید نفت استفاده نمایند و از این راه به افزایش تولید بپردازند و نیاز اتحادیه‌ی اروپا را تأمین کنند، از سوی دیگر، ایران به یافتن بازارهای جدید که مربوط به تقاضاهای پنهان بازار است، اقدام نماید. در کل، چنین فرآیندی موجب افزایش قیمت نفت خواهد شد ولی یافتن بازارهای جدید برای ایران و تولیدکننده‌های جدید برای اتحادیه‌ی اروپا به راحتی میسر نخواهد شد چرا که برخی از کشورها نظیر عربستان با اینکه ادعای توانایی تولید مازاد نفت را تا حدود 25 درصد داشتند ولی نسبت به این کار اقدام نکردند و به بهانه‌های مختلف از این کار سر باز زدند. هر چند که تولیدکننده‌هایی نظیر عراق هم می‌توانند از مهم‌ترین پتانسیل‌های تأمین تقاضای بازار باشند.

 

راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی:

 

هرچند که تحلیل انجام شده بسیار کلی است و نمی‌تواند وضعیت بازار را به خوبی نمایش دهد، ولی هدف از این تحلیل این است که بیان کند، در وضعیت تحریم، سناریوهای بسیار وجود داشته و نمی‌توان به صورت قطعی به بیان وضعیت آینده پرداخت. آنچه که مهم است این است که جمهوری اسلامی ایران باید به دنبال راهکارهای جدّی برای مقابله با این تحریم‌ها باشد. بهره‌گیری از دیپلماسی قدرتمند انرژی یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی است که متأسفانه در ایران مورد توجه نبوده است.

 

هر چند که با توجه به تجربیات ایران در طول دوران طولانی تحریم‌ها، راهکارهای گوناگونی برای مقابله با این امر، صورت گرفته است ولی با توجه به پیچیدگی‌های مسائل جهانی و دشواری پیش‌بینی پذیری آن، می‌بایست با تلاش متخصصان، راهکارهای مطمئنی برای مقابله با این تحریم‌ها طراحی شوند، مهم‌ترین مشکلی که در امر تحریم‌های نفتی وجود دارد، وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی است و اگر تلاش جدّی در جهت از بین بردن وابستگی ایران به این درآمدها صورت نگیرد، همچنان از این مجرا دچار آسیب خواهیم شد.

 

راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی را می‌توان در چند سطح طبقه‌بندی کرد که برخی از آن‌ها در قالب جدول (2) ارائه می‌شود ضمن اینکه نباید از خاطر دور داشت که لزوماً راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی، در حوزه‌ی مسائل اقتصادی نبوده و برخی از آن‌ها نظامی، سیاسی، فرهنگی و ... می‌باشند.

 

 

جدول 2: برخی از راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی

 

	کوتاه مدت	بلندمدت
راهکارهای سیاسی	تلاش برای مذاکره‌ها و جلوگیری از ورود به حوزه‌ی مسائل نظامی– امنیتی	ایجاد راهکارهای اساسی و چارچوب‌های مناسب برای دیپلماسی انرژی ایران
	سیاست تنش‌زدایی در روابط خارجی	ایجاد شبکه‌ی جهانی از حامیان در جامعه‌ی بین‌الملل
راهکارهای اقتصادی	استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالقوه‌ی داخلی در تولید و توزیع	تلاش برای جلوگیری از اقتصاد مبتنی بر نفت
	یافتن منابع تأمین‌کننده و مشتریان جدید	جلوگیری از خام فروشی نفت و افزایش ارزش افزوده‌ی آن از راه تولید فرآورده
	استفاده از شرکت‌های واسطه‌ای	تربیت نیروهای متخصص حوزه‌ی نفت و گاز
راهکارهای فرهنگی	حفظ روحیه‌ی امیدواری و اعتماد به نفس ملی	تدوین استراتژی مناسب رسانه‌ای در سطح جهانی
	فرهنگ‌سازی جهت تولید و مصرف کالای داخلی	تلاش برای معرفی کالای با کیفیت ایرانی در سطح جهانی
راهکارهای امنیتی	تداوم و افزایش ضریب امنیتی در کشور	تقویت توان دفاعی در سطح بین‌المللی
	استفاده از بسترها و موقعیت استراتژیک کشور و استفاده از ظرفیت کانال سوئز	تلاش برای دستیابی به بالاترین سطح فن‌آوری‌های نظامی و امنیتی

 

 

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

 

جمهوری اسلامی ایران، در طی سه دهه‌ی گذشته با تحریم‌های بسیاری مواجه بوده است، تحریم‌های نفتی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحریم‌هایی دانست که توسط کشورهای غربی برضد ایران اعمال شده است. وابستگی اقتصاد ایران به نفت از یک سو؛ و نیاز کشورهای دنیا به نفت ایران از سوی دیگر، موجب پیچیدگی‌های بسیاری در پیش‌بینی فرجام این تحریم‌ها شده است. آنچه که اهمیت دارد این است که جمهوری اسلامی ایران باید بکوشد تهدیدهای موجود را به فرصت تبدیل کرده و با استفاده از راهکارهای نوین در صدد جلوگیری از آسیب این تحریم‌ها به اقتصاد خویش باشد.(*)

 

 پی‌نوشت‌ها:

  

[1]Executive order

 

[2]. ترازنامه‌ی انرژی کشور سال 1387

 

[3]. زهرانی مصطفی(1389)، تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران، جایگزین جنگ یا مؤلفه‌ی اصلی مهار، فصلنامه‌ی روابط خارجی، سال 2، شماره‌ی 4، زمستان 89، صص 47- 78.

 

[4]. (American Petroleum Institute ). معمولاً به‌جای چگالی نسبی یا  SGاز معیار چگالی API یا به‌طورخلاصه APIG یا API استفاده می‌کنند.

 

[5]. ترجمه‌ی گزارش چاتهام هاوس منتشر شده در خبرگزاری فارس

 

[6]Game Theory.

 

[7]. Prisoners Dilemma

 

منابع:

 

- بهروزی‌فر مرتضی(1383)، اثر تحریم‌های یک‌جانبه‌ی آمریکا بر اقتصاد بازرگانی ایالات متحده و بازارهای جهانی انرژی، فصلنامه‌ی پژوهشنامه‌ی بارزگانی، شماره‌ی 33، صص 195- 239.

- ترازنامه انرژی کشور (1387).

 

- حدادی مهدی(1382)، تحریم‌های بین‌المللی، ابزار سیاست ملی یا ضمانت اجرایی بین‌المللی، نشریه‌ی اندیشه‌های حقوقی، سال اول، شماره‌ی 3، بهار و تابستان 1382، صص 109- 128.

 

- زهرانی مصطفی(1376)، نظریه‌های تحریم اقتصادی، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران.

 

- زهرانی مصطفی(1389)، تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران، جایگزین جنگ یا مؤلفه‌ی اصلی مهار، فصلنامه‌ی روابط خارجی، سال 2، شماره‌ی 4، زمستان 89، صص 47- 78.

 

- مؤسسه‌ی تدبیر اقتصاد (1386)، هوشمندتر کردن تحریم‌ها، سلسله گزارش‌های بررسی تحریم (شماره‌ی 2)، تهران.

 

- مؤسسه‌ی تدبیر اقتصاد (1387)، تحریم اقتصادی، آثار و پیامدها، سیاست‌ها و راهکارها، تهران.

 

- ناصرپور حسن(1386)، شناخت راهبرد جنگ اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، معاونت سیاسی مرکز عقیدتی- سیاسی ناجا، تهران.

 

- نوروزی محمد(1391)، گفتارهای عمومی درباره‌ی مسائل نفت ایران، انتشارات انجمن علمی دانشجویان معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق(‌علیه‌السلام)، تهران.

 

- والنستین پیتر(1386)، ترجمه‌ی مصطفی آذری، اثربخشی تحریم‌های هدفمند: راهبردهای اجرایی گزینه‌های سیاستی سازمان ملل، انتشارات مؤسسه‌ی تدبیر اقتصاد، تهران.

 

*محمد نوروزی؛ دانشجوی دکترای مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز دانشگاه امام صادق(علیه السلام)/انتهای متن/